Nội dung chính của phim Midsommar tập trung vào những diễn biến tâm lý của cặp đôi Dani và Christian trong quá trình tan vỡ của một mối quan hệ, xen kẽ là sự man rợ của những nét văn hóa, tín ngưỡng được lấy cảm hứng từ Lễ hội mùa hè tại Thụy Điển (Sweden’s Midsummer Festival).
Ari Aster – đạo diễn của bộ phim nói rằng ông là 1 fan cuồng của thể loại “kịch tính nuông theo cảm xúc”: “I’m a child of melodrama. I grew up loving melodrama and anything operatic” (Melodrama: a story, play, or film in which the characters show stronger emotions than real people usually do), vì vậy nên trong “Hereditary” hay “Midsommar”.
Suy cho cùng thì nội dung cũng chỉ nằm ở sự mất mát, thế nhưng tâm lý trong phim lại được Aster cường điệu một cách tài tình. Vâng, cái mình thích ở phim nằm ở cái cách ông biến 1 bộ phim về sự tan vỡ trong mối quan hệ (breakup movie) thành 1 bộ phim kinh dị đầy man rợ và đậm đà màu sắc tín ngưỡng.
Thương hiệu Ari Aster không chỉ nằm ở những góc quay lạ hay những phân cảnh trần trụi đến mức ám ảnh, mà còn nằm ở cách ông vận dụng metaphor (sự ẩn dụ) và foreshadowing (điềm báo) trong phim. Chính tài năng này của ông đã tạo nên giá trị xem lại cực cao cho “Midsommar” và siêu phẩm “Hereditary”.
Nhưng cũng vì vậy mà phim ông vốn đã kén người xem vì độ chân thật và ám ảnh, lại càng kén hơn nữa vì độ khó hiểu của phim. Trong phim Midsommar, cảm giác bao trùm trong lòng khán giả sau lần đầu tiên xem ắt hẳn chính là sự mông lung, khó chịu và cảm giác “phê thuốc” mà phim mang lại. Chính vì thế nên mặc dù trên “Cà chua thối” phim rất “tươi”, nhưng audience score chỉ nằm ở mức khá: 63%.
Về “Midsommar”, Ari Aster đã tham khảo rất nhiều tài liệu về tập tục, tín ngưỡng của người Thụy Điển và khu vực bán đảo bán đảo Scandinavia. Vì vậy người xem có thể thấy rải rác trong phim đều là những chi tiết liên quan đến tín ngưỡng. Phim có rất nhiều chi tiết cần nói tới, tuy nhiên mình chỉ viết về 2 vấn đề dễ thấy nhất trong phim là “hive mind” và “phồn thực”.
“Tín ngưỡng phồn thực” (phồn: nhiều, thực: nảy nở), tức tín ngưỡng tôn thờ sự sinh sản, ở Việt Nam “tín ngưỡng phồn thực” được thể hiện ở hai dạng: thờ cơ quan sinh dục của cả nam lẫn nữ và thờ hành vi giao phối. Những chi tiết “phồn thực” xuất hiện đều đặn trong phim, thông qua ký tự rune, ví dụ: rune Tiwaz ᛏ xuất hiện trên áo Christian ngoài mang ý nghĩa là lòng dung cảm, chiến tranh, còn mang ý nghĩa là thần, người đàn ông, sinh lực của đàn ông hay Inguz ᛜ trong căn nhà hình tam giác bị đốt cháy cuối phim chỉ sự màu mỡ, sinh sôi hay khả năng sinh sản; trong tranh vẽ, những bức tranh về cơ quan sinh dục, hành vi giao cấu xuất hiện không ít lần trong phim, trong số đó còn foreshadowing luôn cảnh giao cấu trần trụi cuối phim nữa; cây nêu.
Tại Thụy Điển gọi là Cây nêu tháng 5 và là biểu tượng truyền thống của Sweden’s Midsummer Festival ngoài việc là biểu tượng của sự kết nối trời-đất thì còn là biểu tượng của dương vật; trong tình tiết phim, Maja đã cho lông và máu vùng âm đạo vào thức ăn để quyến rũ Christian. Nhờ vào những hình ảnh “phồn thực” đó, tác phẩm của Ari Aster trở nên trần trụi hơn bao giờ hết, trần trụi đến nổi cảnh nóng trong phim cũng phải khiến khán giả phải chau mày, gồng người mà xem.
Ngoài việc đầy rẫy những biểu tượng “phồn thực” thì “Midsommar” chắc chắn để lại trong lòng khán giả những phân cảnh vô cùng ấn tượng đến mức nổi cả da gà. Như trong một phân cảnh phim Midsommar, Christian thực hiện hành vi giao cấu với Maja, những người phụ nữ xung quanh cũng rên rỉ theo Maja dù không trực tiếp tham gia vào quá trình giao cấu đó, hay sau khi Dani phát hiện hành vi giao cấu của Christian và khóc lóc ỉ ôi thì những người phụ nữ xung quanh cũng đồng thanh phát ra tiếng khóc đầy ám ảnh,… Nghe đi nghe lại một hồi, những âm thanh ấy cứ giống như 1 tổ ong đang phát ra hàng ngàn tiếng vo ve vậy.
“Hive mind” lần đầu xuất hiện trong truyện “Second Night of Summer” của James H. Schmitz năm 1950 với ý ám chỉ sự thông minh vượt ngoài sức tưởng tượng của 1 loài sinh vật ngoài hành tinh – “the hive-mind class of intelligence”, nay được dùng để miêu tả 1 nhóm người, động vật hành động với cùng 1 luồng suy nghĩ, còn gọi là group mind, hive mind, group ego hay mind coalescence.
“Một trong những dự án lớn đã làm nên tên tuổi P+A là thiết kế cho chiến dịch của bộ phim American Horror Story của đài FX, gần đây nhất là mùa 7, AHS: Cult. Sử dụng hình ảnh ẩn dụ liên kết việc đồng hóa tính cá nhân và ý tưởng “hive mind” (nghĩa đen: bộ não tổ ong, nghĩa bóng: sự chia sẻ trí thông minh và trí khôn giữa một nhóm người)…” Nói nôm na thì là gần giống với tâm lý đám đông.
“Hive mind” thông qua những thước phim của Ari Aster cho ta thấy được tầm quan trọng của việc kết nối cộng đồng trong tín ngưỡng, như việc 2 người già tự nguyện nhảy xuống vách đá trong nghi thức “Ättestupa” của người Hårga được lấy cảm hứng từ 1 nghi lễ có thật tại Thụy Điển, tín ngưỡng khiến 2 người già này tự nhận thấy việc kết liễu cuộc đời mình là một phần bổn phận, trách nhiệm bắt buộc phải hoàn thành khi đến tuổi bạc đầu;
Hay việc người Hårga hầu như không có người đứng đầu, mỗi người, mỗi tập thể tại đây một chức năng như bánh răng điều khiển cả hệ thống (Siv trông có vẻ như là người đứng đầu Hårga nhưng nếu suy nghĩ lại thì bà vẫn chưa thật sự thể hiện rõ chức năng của 1 người lãnh đạo), Dani sau khi vinh danh làm May Queen thì cũng không thể hiện chức năng lãnh đạo của mình.
Đồng thời cũng nói lên sự ảnh hưởng dù tích cực hay tiêu cực của cộng đồng với 1 cá thể, ví dụ như khi Dani cùng các cô gái Hårga nhảy múa dưới cây nêu trong tình trạng “phê thuốc” (psychedelics), thì đã giao tiếp với họ bằng 1 một loại ngôn ngữ tưởng chừng như tiếng Thụy Điển nhưng thật ra lại là 1 thứ ngôn ngữ vô nghĩa, đây cũng là phân cảnh “vui” duy nhất của Dani ta có thể thấy trong suốt quá trình xem phim.
hay đoạn Dani mỉm cười giữa sự kêu la đau đớn của người Hårga vừa cho thấy sự giải thoát trong cô sau khi chấm dứt mối quan hệ với Christian vừa cho thấy cô bắt đầu xem nơi này là nhà, là gia đình.
Thật sự mà nói mình không đánh giá quá cao bộ phim Midsommar vì tuy rằng Ari Aster vận dụng kiến thức tín ngưỡng, văn hóa xã hội một cách vô cùng tinh tế như hồi “Hereditary”, nhưng vẫn còn thua xa người tiền nhiệm ở việc đưa nội dung, ý nghĩa hay những chi tiết đầy ám ảnh trong phim đến gần hơn với khán giả.
Suy cho cùng đây vẫn là một bộ phim cực kỳ “Ari Aster” mà chắc chắn những tín đồ phim điện ảnh nói chung và phim kinh dị nói riêng chắc chắn phải xem ít nhất một lần.
Trailer phim Midsommar
Theo Reddit, Wikipedia, Cambridge Dictionary
Discussion about this post